Algemeen Adaptatiesyndroom

Hans Selye valt de eer te beurt om als eerste zich gerealiseerd te hebben, dat tijdens iedere reactie op stress dezelfde processen optreden. Selye kwam tot deze conclusie in de jaren ’30, toen hij als endocrinoloog (iemand die hormonen bestudeert) de effecten van een extract van eierstokken wilde testen. Daarvoor moest hij muizen injecteren met het extract.

Selye was blijkbaar niet zo handig met muizen en het injecteren ging niet zo soepel als van een wetenschapper verwacht zou mogen worden. De muizen glipten uit zijn handen, verstopten zich waar ze maar konden, en Selye moest achter ze aan om ze te vangen en alsnog te injecteren. De aanhouder wint, zoals het spreekwoord zegt, en Selye slaagde er uiteindelijk in om alle muizen te injecteren. De helft met het eierstokextract en de andere helft met fysiologisch zout dat geen effect heeft. En wat bleek? Alle muizen, dus ook die in de controlegroep die met fysiologisch zout waren geinjecteerd, lieten dezelfde reacties zien op de injecties. Alle muizen waren banger geworden, hadden een snellere hartslag, en gingen minder eten. Wij herkennen hier enkele symptomen van stress, maar voor Selye was dit allemaal nieuw.

Het inzicht van Selye

Een gemiddeld wetenschapper zou diep teleurgesteld zijn over het resultaat van het experiment. De controlegroep liet immers dezelfde reacties zien als de experimentele groep, en praktisch gezien was het experiment ook geen succes. Op grond van de resultaten kun je in ieder geval geen conclusies trekken over de werking van het eierstokextract.

Maar Selye was geen gemiddeld wetenschapper. Hij mocht dan misschien onhandig zijn met muizen, hij had wel het besef, dat hij iets nieuws ontdekt had. Hij ging ervan uit, dat de muizen uit beide groepen dezelfde symptomen lieten zien, omdat hij ze allemaal de stuipen op het lijf had gejaagd. Hij ontwierp nieuwe experimenten om te kijken of hij dezelfde effecten zou zien als hij de muizen op andere manieren zou pesten. Zo stelde hij muizen bijvoorbeeld bloot aan hoge en lage temperaturen. En inderdaad, de muizen reageerden weer op dezelfde manier. Op grond van zijn waarnemingen stelde hij, dat de muizen leden aan een ‘algemeen adaptatiesyndroom’, dat altijd optreedt als een dier zich aan moet passen aan veranderde omstandigheden.

Algemeen adaptatiesyndroom is stress

Wij kennen het algemeen adaptatiesyndroom onder de naam stress. De term stress werd overigens al gebezigd voordat Selye zijn bevindingen publiceerde in 1936, en is geintroduceerd door de fysioloog WB Cannon in de jaren '20 van de vorige eeuw. Cannon had gevonden, dat bij stress het sympatisch zenuwstelsel actief werd en dat dit leidt tot de afgifte van adrenaline. Hij snapte dat dit belangrijk was om bloedtoevoer in het lichaam te veranderen en de bloedsuikerspiegel te verhogen om met een bedreiging om te kunnen gaan. Hij beschreef zijn eerste bevindingen hierover in het boek "Bodily Changes in Pain, Hunger, Fear and Rage" in 1915. Dit boek werd bepalend voor de manier waarop tegen stress aankijken.

Algemene stressreacties

De algemene stressreacties, die Selye op het spoor was, zijn intensief onderzocht. Interessant daarbij is, dat de stressreacties ook optreden als er feitelijk helemaal geen verstoring van de homeostase is (er is geen stressor, probleem, bedreiging), maar wanneer je negatief denkt over wat voor problemen er in de toekomst zouden kunnen opdoemen. Alleen al het inbeelden van mogelijke problemen is al voldoende om de stressreacties aan te schakelen. Je moet bijvoorbeeld examen doen en je bent bang dat er teveel vragen in het examen zitten over een bepaald onderwerp dat je niet goed beheerst. Je maakt je zoveel zorgen, dat je er niet van kunt slapen. Het zijn de stressreacties die je wakker houden!

Homeostase

Homeostase

Stress verstoort het interne evenwicht.

lees meer
Allostase

Allostase

Herstel van het interne evenwicht.

Lees meer
Chronische stress

Chronische stress

Als het evenwicht niet hersteld wordt.

Lees meer