Stress en flexibiliteit op het werk

We lezen en horen vaak, dat de arbeidsmarkt flexibeler wordt. Minder vaste contracten en meer tijdelijk werk op projectbasis of als zzp-er. Leidt meer flexibiliteit tot meer stress? En zou flexibiliteit aangewend kunnen worden om stress te verminderen?

Flexibiliteit en onzekerheid

Het CBS heeft onderzoek gedaan naar de gevolgen van flexibele contracten op het moment waarop werkende vrouwen besluiten kinderen te krijgen. Dit onderzoek is gepubliceerd in september 2017. Het bleek, dat vrouwen met een flexbaan op latere leeftijd moeder worden. Dit geldt met name voor vrouwen met een hogere opleiding. Een onzekere arbeidsrelatie heeft blijkbaar invloed op gezinsvorming. Het ligt voor de hand dat ook andere aspecten van het dagelijks leven daardoor beïnvloed worden, zoals het kopen van een huis. Hier is nog onvoldoende onderzoek naar gedaan.

Onzekerheid is een bekende bron van stress bij mens en dier. Nu gaat het te ver om te zeggen, dat iedereen met een onzekere arbeidsrelatie per definitie gestrest door het leven gaat. Wel zou je kunnen stellen, dat onzekerheid, en een bijkomend gebrek aan controle over hoe je je leven in wilt richten, het risico op stress vergroten.

Flexibilisering van de arbeidsmarkt is een maatschappelijke ontwikkeling van de laatste twee decennia. Vaste banen zoals die lange tijd gebruikelijk waren, zullen meer en meer tot het verleden gaan behoren. Onzekerheid en gebrek aan controle als gevolg daarvan geven aan, dat stress niet alleen een individueel, maar ook een maatschappelijk probleem is. Beleidsmakers zullen hier rekening mee moeten gaan houden. Dit is ook één van de aanbevelingen van het CBS naar aanleiding van het onderzoek naar gezinsplanning bij flexwerkers. Het aantal flexwerkers neemt immers toe, en daarmee ook de invloed daarvan op het krijgen van kinderen.

Flexibiliteit en optimalisatie van werktijden

Flexibiliteit leidt tot veel onzekerheid bij werknemers en is daarmee een risico voor stress. Flexibilisering is vooral goed voor werkgevers, omdat ze daarmee kunnen besparen op personeelskosten. Maar zou flexibiliteit ook niet van de kant van werkgevers moeten komen, zodat werknemers hun werktijd en privéleven optimaal op elkaar af kunnen stemmen?

Veel werknemers hebben schoolgaande kinderen, of hulpbehoevende ouders. Velen van hen zouden geholpen zijn als ze niet perse standaard kantooruren zouden moeten werken, maar hun dag zelf kunnen indelen. Thuis zijn als het moet, en werktijden daar omheen. Flexibiliteit kan ook betekenen, dat je vanuit huis kunt werken of op een plek die bijvoorbeeld dicht bij een klant of hulpbehoevende ouders is.

Flexibiliteit in combinatie met zekerheid zou de meeste controle over een deel van de werkzaamheden moeten opleveren, en daarmee het risico op stress verkleinen. Het vereist natuurlijk goede afspraken tussen werkgever en werknemer en goede discipline en organisatievermogen van de werknemer.