Homeostase

Homeostasis is een term uit de fysiologie dat synoniem is met een intern evenwicht van elk systeem in het lichaam. Het begrip is geïntroduceerd door WB Cannon in 1926. Bij verstoorde homeostase spreken we van stress. Nu zijn de begrippen homeostase en intern evenwicht niet erg duidelijk en bovendien is een evenwicht niet altijd hetzelfde. Misschien helpt een voorbeeld om aan te geven wat met evenwicht bedoeld wordt.

Lichaamstemperatuur  wordt strak afgeregeld op 37 graden celcius. Je zou kunnen zeggen, dat het interne evenwicht voor lichaamstemperatuur op 37 graden is ingesteld. Toch is dit niet helemaal waar. ‘s Nachts is de lichaamstemperatuur namelijk een graad lager en bij koorts wordt tijdelijk een nieuw, hoger, setpoint nagestreefd om een bacterie of een virus aan te pakken.

De meeste wetenschappers beschouwen stress als een verstoring van het interne evenwicht, of homeostase. Het idee daarbij is dat voor elk proces in het lichaam een optimum geldt, zoals een optimale lichaamstemperatuur uit het voorbeeld hierboven, zuurstofspanning in het bloed, of zuurtegraad in de maag voor de vertering.

Een optimaal evenwicht hangt van de omstandigheden af

Homeostase heeft dus betrekking op het interne evenwicht, maar dit evenwicht kan verschillen afhankelijk van de omstandigheden. Het is van belang om flexibel genoeg te zijn om een nieuw evenwicht in te kunnen stellen als de omstandigheden daarom vragen. Flexibiliteit houdt ook in, dat er regelsystemen in het lichaam aanwezig moeten zijn die ervoor zorgen, dat een fysiologisch systeem van het ene evenwicht overgaat in het andere (allostase).

Voorbeeld van fysiologisch evenwicht bij vissen

Vissen zijn koudbloedige dieren. Hun lichaamstemperatuur is afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Veel processen in het lichaam hangen af van de temperatuur. Zij verlopen sneller bij een hoge, en trager bij een lage temperatuur. Als de temperatuur van het water verandert, dan heeft dit grote gevolgen voor de fysiologie van de vissen. Vissen ondervangen dit met behulp van stress. Stress helpt om het lichaam aan te passen aan een nieuwe temperatuur, waardoor de processen in het lichaam weer goed kunnen verlopen. Daarbij wordt een nieuw fysiologisch evenwicht ingesteld die optimaal is voor de nieuwe temperatuur, maar bij de oorspronkelijke temperatuur niet goed zou werken.

Voorbeeld van mentaal evenwicht bij mensen

Bij mensen is stress vaak mentaal. Het is het gevolg van hoe mensen met elkaar omgaan, op het werk, binnen het gezin of bij een vereniging. Op het werk kan stress ontstaan, doordat je een veeleisende baas hebt. Hij geeft je steeds nieuwe opdrachten die binnen een hele korte tijd klaar moeten zijn. Als werknemer heb je geen controle over de hoeveelheid werk en ook niet over de aard van het werk. Je moet maar dan wat de baas zegt. Dit gebrek aan controle over het werk en de planning daarvan zet de hersenen in de "alarmstand". Bepaalde stoffen in de hersenen worden dan afgegeven om hersengebieden aan te schakelen of juist uit te schakelen. Eén van de gevolgen kan zijn, dat je angstiger wordt doordat het angstcentrum wordt aangeschakeld. Dit komt veel voor bij stress en wordt wel beschouwd als een homeostatische emotionele stressreactie.

allostase

Allostase

Stress verstoort het interne evenwicht.

lees meer
chronische stress

Chronische stress

Als het evenwicht niet hersteld wordt.

Lees meer
stress schaadt de gezondheid

Stress en gezondheid

Chronische stress vermindert gezondheid.

Lees meer