Stress veroorzaakt maag- en darmklachten

Al in 1936 beschreef Hans Selye in het vakblad Nature het Algemeen Adaptatie Syndroom. Dit behelst een verzameling van fysiologische reacties die kunnen optreden bij iedere stressor. Eén van de systemen in het lichaam die veranderen als gevolg van stress is het verteringssysteem. Het viel Selye op, dat er een plotselinge erosie optreedt van de maag, de dunne darm en de appendix. Dit was het eerste bewijs, dat stress kan leiden tot maag- en darmproblemen. Het bekendste voorbeeld is natuurlijk de maagzweer, maar ook andere ziekten van het verteringssysteem zijn in verband gebracht met stress. De bekendste is inflammatory bowel disease (IBD).

Maagzweer

Ondanks de ontdekking van Selye, dat stress een maagzweer kan veroorzaken, heeft het nog heel lang geduurd voordat dit als feit algemeen geaccepteerd werd. Dat kwam, door dat twee andere onderzoekers, Marshall en Warren, in de jaren '80 hadden gevonden, dat een maagzweer veroorzaakt wordt door de bacterie Heliobacter pylori. Marshall en Warren hebben voor hun onderzoek naar H. pylori zelfs een Nobelprijs gekregen in 2005. Terecht, want de ontdekking maakte behandeling van een maagzweer mogelijk met antibiotica.

Het lijdt dus geen twijfel, dat H. pylori een maagzweer kan veroorzaken, maar ook de rol van stress bij het ontstaan van een maagzweer is inmiddels bevestigd. Na de grote aardbeving van 1995 in Hanshin-Awaji, Japan, hadden ineens veel meer mensen een maagzweer, maar geen H. pylori infectie. Bovendien worden geen maagzweren gevormd in de meeste mensen met een H. pylori infectie, heeft 30% van de patienten met een maagzweer geen H. pylori infectie, en kan een nieuwe maagzweer gevormd worden nadat een antibiotica behandeling H. pylori al gedood heeft. Er is dus niet altijd een verband tussen H. pylori en het ontstaan van een maagzweer.

Er zijn verscheidene wetenschappelijke studies verricht naar het effect van psychosociale stress op de vorming van maagzweren. Familiestudies in Finland hebben bijvoorbeeld laten zien, dat het ontstaan van een maagzweer genetisch bepaald kan zijn en niets met H. pylori te maken heeft. Andere studies in Thailand en Denemarken kwamen ook tot de conclusie, dat stress, en niet H. pylori, de belangrijkste veroorzaker is van een maagzweer.

Het belang van stress voor het ontstaan van een maagzweer is drieledig:

  1. Ondanks dat infecties met H. pylori in de Westerse wereld steeds minder voorkomen, blijft het aantal mensen met een maagzweer stijgen.
  2. De meeste mensen met een H. pylori infectie ontwikkelen geen maagzweer.
  3. Mensen zonder een H. pylori infectie kunnen een maagzweer krijgen.

Conclusie: Stress en H. pylori zijn beide een risicofactor om een maagzweer te krijgen.

Hoe veroorzaakt stress een maagzweer?

Ondanks dat nu bekend is, dat stress een maagzweer kan veroorzaken, is het nog steeds een raadsel hoe stress dat doet. Alhoewel sommigen de beschuldigende vinger naar cortisol wijzen, dat het slijmvlies van de maag aan zou kunnen tasten, is dit nog niet bewezen.

Wel is een correlatie gevonden tussen dopamine in de hersenen en kans op het krijgen van een maagzweer. Dopamine is een boodschappermolecuul, dat veel op adrenaline en noradrenaline lijkt. Het is betrokken bij motivatie en het ervaren van plezier. Tijdens stress is het dopamine systeem geremd. Gestreste mensen en dieren genieten dus minder. Mensen met de ziekte van Parkinson maken bijna geen dopamine meer aan, en bij hen komen maagzweren relatief vaak voor. Mensen die schizofreen zijn hebben meer dopamine, maar vrijwel nooit een maagzweer. Dieren in het laboratorium krijgen net als Parkinson patienten meer maagzweren als hun dopamine aanmaak wordt stopgezet, en minder wanneer de receptoren voor dopamine geactiveerd worden.

Deze studies bewijzen nog niet afdoende dat dopamine in de hersenen inderdaad een rol speelt bij het ontstaan van maagzweren. Zij laten ook niet zien hoe dopamine dat zou kunnen doen. Meer onderzoek is hier nodig.

Inflammatory Bowel Disease

Inflammatoire darmziekten, afgekort IBD naar de Engelse benaming (Inflammatory Bowel Disease) is een groep van chronische ontstekingen in het maag-darm kanaal. De bekendste daarvan zijn de ziekte van Crohn en colitis. Symptomen zijn diarree, bloed of slijm bij de ontlasting, buikpijn en gewichtsverlies. Negen op de duizend Nederlanders hebben last van een dergelijke darmontsteking.

De oorzaken van de ziekte van Crohn en colitis zijn nog niet eenduidig vastgesteld. Er zijn studies gedaan bij proefdieren, die suggereren, dat stress een risicofactor is voor beide aandoendingen. Hoewel ook bij mensen er verband is tussen stress en IBD, is niet duidelijk of stress IBD veroorzaakt, of juist een gevolg is van de ziekte.

Sommige onderzoekers schrijven een belangrijke rol toe aan CRF, het stresshormoon uit de hypothalamus en onderdeel van het sympatische zenuwstelsel en de HHB as. CRF kan ook binden aan zijn receptor in de darmen. Als de receptor met een chemisch stofje (dus farmacologisch) geblokkeerd wordt, waardoor CRF geen effect meer heeft, worden de effecten van stress op de ontwikkeling van IBD geremd. CRF zou dus een rol kunnen spelen in IBD. Helaas zijn de signaalstoffen die IBD daadwerkelijk veroorzaken nog bekend. Er wordt op dit moment wereldwijd veel onderzoek gedaan om de veroorzakers van IBD te identificeren.

definitie van stress

De definitie van stress

Wat is stress precies?

lees meer
stressreacties in het lichaam

Stressreacties in het lichaam

Hoe het lichaam je in de "stresstoestand" brengt

Lees meer
psychosociale stress

Psychosociale stress

Stress waar we ziek van worden is meestal psychosociale stress

Lees meer