Psychotherapie om stress te verminderen
Psychotherapie is een verzamelnaam voor een aantal psychiatrische technieken om mentale problemen te behandelen. Deze technieken zijn allen gebaseerd op theorieën om het gedrag en beleving van patiënten aan te passen, waardoor de patiënten zich beter gaan voelen en beter gaan functioneren in hun dagelijks leven.
Er is nauwelijks wetenschappelijke literatuur voorhanden, die aangeeft welke veranderingen er optreden in de hersenen, of welke personen het meeste baat zullen hebben bij een bepaalde techniek. Dat komt, doordat behandelingen lang kunnen duren, waardoor een keur aan factoren hersenactiviteit en hersenstructuur kunnen beïnvloeden. Ook zijn de problemen van patiënten heel gevarieerd, zodat het nagenoeg onmogelijk is om persoonlijkheidskenmerken aan het resultaat van een therapie te koppelen.
Desalniettemin heeft psychotherapie effect bij veel mensen, maar niet bij iedereen. De effecten zijn vaak beter dan die wanneer medicijnen worden ingenomen, al kunnen medicijnen wel helpen om de psychotherapie efficienter te maken. De verschillen tussen psychotherapie alleen en psychotherapie gecombineerd met pharmacotherapie zijn gemiddeld echter klein, maar dit kan van patiënt to patiënt verschillen.
Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie is de simpelste vorm van psychotherapie. Het bestaat uit het doen van oefeningen om angst weg te nemen. De therapeut stelt de patiënt bijvoorbeeld bloot aan iets wat angst veroorzaakt: een spin, de metro, of een vliegtuig, al naar gelang waar de patiënt bang voor is. Door dit steeds te herhalen leert de patiënt dat de spin, metro, of vliegtuig geen gevaar vormt, en je er dus niet bang voor hoeft te zijn. Tegenwoordig gebruiken psychologen zelfs "augmented reality brillen" om patiënten in contact te brengen met het object waar ze bang voor zijn; beelden van objecten waar de patiënt bang voor is worden daarmee in de echte wereld geprojecteerd.
Cognitieve gedragstherapie is gericht op symptoombestrijding. Je leert om niet meer bang te zijn voor iets, bijvoorbeeld voor een schreeuwerige baas op je werk of een spin op de muur. Soms kan de angst op een andere manier weer terugkomen. Iemand heeft bijvoorbeeld vliegangst overwonnen, maar wordt ineens bang om alleen de straat op te gaan. Dit kan erop wijzen, dat er een diepere oorzaak aan angst ten grondslag ligt. De angst voor het vliegtuig of pleinvrees is dan op zich niet het probleem, maar zijn uitingen van onbewuste angst. Hoe het onderbewuste je gedrag en emoties beïnvloedt, is een centraal thema van psychodynamische therapie.
Psychodynamische therapie
Psychodynamische therapie is onlosmakelijk verbonden met Sigmund Freud, de beroemde Oostenrijkse psychiater (1856-1939). Hij is de grondlegger van psychoanalyse, de behandeling van mentale problemen door middel van gesprekken tussen psychiater en patiënt. Het gaat te ver om de complete theorie van Freud hier te beschrijven. Belangrijk voor stressbehandeling is, dat in de psychodynamische therapie gezocht wordt naar diepere oorzaken van mentale problemen, waarvan Freud dacht dat ze veelal tijdens de jeugd ontstaan, en verankerd zijn in het onderbewuste.
Mentale ziekte of mentale problemen zoals stressgevoeligheid worden uitgelegd als manifestatie van een onbewust innerlijk conflict. Het innerlijk conflict wordt gevormd tijdens de kindertijd. Volgens Freud speelt de binding tussen ouders en kind daarbij een grote rol. Vooral de angst van het kind door de ouders verlaten worden (die eigenlijk altijd ingebeeld is) kan tot problemen op latere leeftijd leiden.
Tegenwoordig wordt de psychodynamische therapie wat breder geïnterpreteerd en is de relatie tussen ouder en kind niet meer vanzelfsprekend de basis van het innerlijke conflict. Wel wordt nog steeds gezocht naar mogelijke verklaringen voor wat er zich in het onderbewuste afspeelt.
Het innerlijk conflict is een indicatie, dat je iets wilt veranderen, maar dat er iets is dat je tegen houdt. Met de psychiater ga je naar dit "iets" zoeken. Je wilt bijvoorbeeld vaker "nee" zeggen om minder te moeten overwerken, maar het lukt je niet. Misschien komt dit, doordat je vroeg in je leven geleerd hebt om heel gehoorzaam aan je ouders te zijn, en altijd te doen wat een ander zegt. Of misschien ben je bang een relatie te beschadigen, en heb je angst alleen te komen te staan. Allemaal mogelijkheden die je met de therapeut gaat ontdekken.
Systeemtherapie
Systeemtherapie is gericht op de behandeling en begeleiding van gezinnen met psychosociale problemen. Het is ontwikkeld in de jaren '50 in Amerika door therapeuten die vonden dat een behandeling van een patiënt alleen goed kan verlopen als ook de relaties met gezinsleden erbij betrokken worden. Psychoanalyse en psychodynamiek zijn in deze optiek onvoldoende om het gedrag van iemand binnen het gezin te beoordelen.
Uitgangspunt is, dat menselijke mentale problemen voortkomen uit de relaties met andere mensen binnen een groep. Het is daarmee een soort ecologische benadering van mentale problemen.
Systeemtherapie bekijkt de communicatie tussen patiënt en zijn omgeving, richt zich behalve op problemen ook op dingen die goed gaan en probeert de problemen van nu te begrijpen op basis van het verleden en projecteert dit op de toekomst.
Een voorbeeld. Stel dat een jongere het slecht doet op school doordat hij zich niet goed kan concentreren. Dit is nog verergerd na de scheiding van zijn ouders. Het kan natuurlijk zijn, dat de jongere "gewoon" concentratieproblemen heeft, maar het kan ook zijn, dat de emoties die de scheiding heeft opgeroepen, de concentrieproblemen hebben verergerd. Een systeemtherapeut gaat dit na, en betrekt de ouders bij de behandeling van hun kind.
Overigens is systeemtherapie niet alleen bedoeld voor gezinnen. Het kan worden toegepast binnen elke groep (werk, school, vriendenkring, vereniging, sportclub, etc.). Het kan worden toegepast bij stress, angst, depressie, ADHD, agressie, bij problemen in de relatie of bij de opvoeding, en bij verwerkingsproblemen na ziekte of scheiding.
