Sociaal ondersteuning door familie en vrienden helpt stress te verminderen
Mensen zijn sociale wezens. Helemaal geïsoleerd in je eentje leven houdt bijna niemand lang vol. Sociaal contact is belangrijk om je goed te voelen. Sociale ondersteuning, of sociale buffering zoals in wetenschappelijke kringen gezegd wordt, helpt om beter om te kunnen gaan met een stressor en om de stressreacties in het lichaam te remmen.
Sociale buffering is meer dan alleen maar helpen als iemand in nood zit. Het betreft met name emotionele ondersteuning.
Emotionele sociale buffering
Er zijn twee soorten emotionele sociale buffering. De eerste betreft empathie, en het geven van warmte en liefde. Je geeft de persoon met stressproblemen vertrouwen in een goede afloop. In het laboratorium is het effect van de aanwezigheid van een vriend op stress van een proefpersoon onderzocht. De vriend was aanwezig net voor een stressvolle taak zou beginnen. Gedurende de stresstest zelf was de proefpersoon alleen met de onderzoekers, en had op dat moment geen sociale ondersteuning. Het bleek, dat de cortisolconcentratie in het bloed van de proefpersoon niet zo sterk steeg tijdens de stress als hij of zij van tevoren sociale ondersteuning van de vriend had gekregen.
De tweede manier om sociale buffering te bewerkstelligen is het opnemen van de gestreste persoon in de groep. Daarmee wordt rondom deze persoon een gunstige sociale omgeving gecreëerd. Het gevoel bij een groep te horen beschermt tegen stress. Bovendien kunnen de andere leden van de groep stress voorkomen door je uit de moeilijkheden te houden (maar omgekeerd kan natuurlijk ook: een groep kan een slechte invloed uitoefenen op iemand).
Neurobiologie van emotionele sociale buffering
Er is veel biologisch onderzoek gedaan om te begrijpen hoe sociale buffering precies werkt. Daarbij is vooral gekeken naar twee eiwitten in de hersenen: oxytocine en endorfine.
U kent oxytocine misschien wel als hormoon, dat belangrijk is bij de geboorte van kinderen en om moedermelk te produceren. Oxytocine wordt echter ook in de hersenen afgegeven. Daardoor wordt angst minder en het verlangen naar sociaal contact groter. Het stimuleert dan ook de binding tussen man en vrouw, tussen ouders en kinderen, en tussen leden van een groep. Doordat oxytocine in de hersenen binding en groepsvorming bevordert, heeft het een stress verminderende werking. Daarnaast grijpt oxytocine direct aan op de hypothalamus-hypofyse-bijnier as, en wel op het niveau van CRF cellen. CRF cellen staan aan de basis van de hypothalamus-hypofyse-bijnier as en stimuleert de afgifte van cortisol. Oxytocine kan de activiteit van CRF cellen remmen, vooral door de aanmaak van CRF te vertragen.
Endorfine is een eiwit in de hersenen en wordt als een lichaamseigen morfine beschouwd. Een van de bijzondere eigenschappen van endorfine is, dat het in de hersenen afgegeven wordt bij sociaal contact, zowel bij mensen als dieren. Dit is dus precies andersom als bij oxytocine, waarvan de afgifte sociaal contact stimuleert. De afgegeven endorfine remt vervolgens de stressreacties in het lichaam, ook de angstreacties die bij stress vrijwel altijd optreden. Je zou kunnen zeggen, dat endorfine de emotionele pijn remt, net zoals endorfine gewone pijn remt (het is tenslotte een morfine!).
Rationele sociale buffering
Rationele sociale buffering bestaat net als emotionele sociale buffering uit twee delen: instrumentele ondersteuning en informatieve ondersteuning.
Instrumentale ondersteuning is bijvoorbeeld het geven van geld aan iemand die aan de grond zit, of het uitlenen van je auto aan een vriend die snel naar het ziekenhuis moet om een ziek familielid te bezoeken. Het is het helpen van een ander bij problemen.
Informatieve ondersteuning heeft betrekking op het geven van advies en goede raad. Het geven van informatie waarmee de gestreste persoon zijn of haar problemen (de stressoren) aan kan pakken.
Mensen met een hoge positie in de samenleving kunnen vaak beter profiteren van rationele sociale buffering, omdat hun netwerk groter is. Ook hebben ze contacten en vaardigheden om hun omgeving te beïnvloeden. Dat kan ze van pas komen als ze de omgeving willen aanpassen om de stressor weg te nemen. Zo hebben ze mogelijk contacten bij de plaatselijke politiek om bijvoorbeeld nachtelijk lawaai in de straat aan te pakken, waardoor ze beter kunnen slapen.
