Stresshormonen

Hormonen zijn boodschappermoleculen. Ze worden afgegeven door een cel en waargenomen door een andere cel. De ontvangende cel reageert vervolgens door bijvoorbeeld andere hormonen af te geven of suiker vrij te maken.

Boodschappermoleculen in de hersenen worden neurotransmitters genoemd, en in het bloed hormonen. Sommige boodschappermoleculen worden zowel in de hersenen als in het bloed geproduceerd en afgegeven. Zij zijn dus zowel neurotransmitter als hormoon.

CRF

Veel neurotransmitters en hormonen hebben lange namen die ooit bedacht zijn om hun functie mee aan te duiden. Corticotropin-releasing factor betekent dat het een stofje is dat het de afgifte van adrenocorticotropine door de hypofyse stimuleert. CRF is een eiwit dat wordt aangemaakt in een aantal gebieden in de hersenen, waaronder de amygdala en de hypothalamus. In de amygdala wakkert het angstgevoelens aan, en het vormt het startsignaal van stressreacties in de hypothalamus. Aan de ene kant activeert CRF het sympatisch zenuwstelsel en aan de andere kant wordt CRF afgegeven aan de hypofyse, waar het de afgifte van ACTH stimuleert.

ACTH

Adrenocorticotropic hormone (corticotropin, ACTH) is een eiwit en wordt geproduceerd door de hypofyse, een kleine klier die aan de onderkant tegen de hersenen aanligt. De productie en afgifte ervan aan het bloed wordt gestuurd door CRF. Via het bloed komt ACTH bij de bijnier waar het de synthese en afgifte van cortisol bevordert.

Cortisol

Cortisol is een steroïde hormoon dat wordt geproduceerd door de bijnier. Het heeft een belangrijke functie bij metabolisme (energiehuishouding). Dit is vooral duidelijk tijdens stressreacties, wanneer cortisol de beschikbaarheid van energie verdeelt. Het zorgt ervoor, dat cellen en organen die veel energie tijdens stress nodig hebben dat ook krijgen, en dat andere organen die niet actief hoeven te zijn om de stressor het hoofd te bieden, minder energie krijgen. Ook stimuleert het de aanmaak van suiker vanuit de glycogeenvoorraad in de lever.

Adrenaline

Adrenaline is een hormoon en een neurotransmitter. Het hoort tot de familie van de catecholamines. Het wordt voornamelijk geproduceerd in de bijnier, maar ook in een aantal hersencellen. Als eindpunt van het sympatisch zenuwstelsel speelt adrenaline een belangrijke rol bij de vecht-of-vlucht reactie tijdens stress. Om te kunnen vechten of vluchten zorgt adrenaline ervoor, dat er meer bloed naar de spieren gaat, dat het hart sneller en krachtiger gaat kloppen, dat de ademhaling wordt versneld voor extra zuurstofopname, dat de pupillen groter worden en dat er meer bloedsuiker beschikbaar komt.

Noradrenaline

Noradrenaline is sterk verwant aan adrenaline. Het is net als adrenaline een neurotransmitter en een hormoon. In de hersenen wordt het in een aantal kleine celgroepen geproduceerd, die zenuwuitlopers naar zo ongeveer het hele brein sturen om noradrenaline af te geven. De bekendste celgroep die noradrenaline aanmaakt is de locus coerleus in de pons. Daarnaast is noradrenaline een neurotransmitter van het sympatisch zenuwstelsel. Dankzij de productie in de bijnieren komt noradrenaline ook in het bloed terecht.

Noradrenaline maakt het lichaam klaar voor actie en speelt daarmee een centrale rol in stressreacties. Het wordt in kleine hoeveelheden in de hersenen afgegeven tijdens slaap, en een beetje meer als je wakker bent. Tijdens stress vliegt de noradrenaline concentratie omhoog, met name gedurende de vecht-of-vlucht reactie. In de hersenen stimuleert het waakzaamheid, versterkt het geheugen en zorgt voor focus, zodat je je beter op de stressor kunt concentreren. Daarnaast maakt adrenaline je onrustig en bang, onder andere door de amygdala te activeren. In het lichaam zijn de effecten van noradrenaline dezelfde als die van adrenaline: meer bloed naar de spieren, hogere bloeddruk en snellere hartslag, en meer bloedsuiker door de reserves aan te spreken. Noradrenaline remt de bloedtoevoer naar de maag en de darmen om de spijsvertering te remmen. Benodigde energie komt immers uit de voorraden in de lever en de spieren, waardoor je niet hoeft te eten, maar meteen de stressor te lijf kunt gaan.