Werkstress: het verwachten van stress is net zo stressvol als de stress zelf


Stel je wordt ‘s morgens wakker en je denkt meteen aan je werk. Aan de problemen die je die dag te wachten staan. Gevolg : de stress begint meteen, zelfs voordat je op je werk arriveert. Een Amerikaans onderzoek, gepubliceerd in Januari 2019, heeft dit laten zien.

werkstressverwachten is stress

Werkstress verwachten remt korte termijn geheugen

De Amerikaanse onderzoekers van de Pennsylvania State University hebben vastgesteld, dat het werkgeheugen (het geheugen dat ervoor zorgt dat mensen leren en informatie vast kunnen houden, zelfs als ze afgeleid worden) slechter werkt bij mensen, die een stressvolle dag verwachten. Dit effect kon worden vastgesteld gedurende de hele werkdag. Of de stressvolle omstandigheden nu wel of niet optreden, maakt daarvoor geen enkel verschil.

Het onderzoek laat dus zien, dat de stressreacties al beginnen, voordat de eigenlijke stressvolle gebeurtenis zich voordoet.


Stressverwachting en stressreacties: een studie met een smartphone

De onderzoekers hebben gewerkt met 240 proefpersonen, variërend in leeftijd van 25 tot 65 jaar. Zij kregen allemaal een smartphone app. Met de app beantwoorden zij vragen over stress en de verwachting over stress, en dit zeven keer per dag gedurende twee weken.

‘s Morgens vroeg kregen de deelnemers de vraag of ze verwachtten, dat de dag stressvol zou worden of niet.

Gedurende de werkdag kregen ze vijf keer de vraag hoe gestrest ze zich voelden.

‘s Avonds werd gevraagd of de deelnemers verwachtten of de volgende dag stressvol zou worden.

Daarnaast deden de deelnemers vijf keer per dag een test om te kijken hoe hun werkgeheugen functioneerde. De uitkomst van deze test werd gekoppeld aan de antwoorden van de deelnemers over de te verwachten stress en hoe gestrest ze zich voelden.

Anticiperen op stress: op welk moment van de dag leidt dit tot stress?

Een opvallende uitkomst was, dat ‘s avonds denken aan stress op werk voor de volgende dag niet leidde tot stress. Blijkbaar is de stress van de volgende dag nog te ver weg om je echt zorgen te maken. Als je de volgende morgen wakker wordt en dan verwacht dezelfde dag stress te krijgen, dan gaan de stressreacties aan. Deze resultaten werden gevonden bij zowel jonge als oudere werknemers.

Zwak punt van deze studie naar werkstress

In het onderzoek wordt stress gemeten als een functie van het werkgeheugen. Hoe slechter het werkgeheugen functioneert, hoe meer stress je ervaart. Dit verband bleek uit de antwoorden die de deelnemers gaven op vragen over hoe gestrest ze zich voelden.

Het is jammer, dat de onderzoekers geen cortisol hebben gemeten. Cortisol is een stresshormoon, dat gemakkelijk in speeksel gemeten kan worden. Een hormoonmeting had meer inzicht in de stressreacties gegeven, en had meer informatie gegeven over wat er precies in het lichaam van de proefpersonen gebeurde. ’s Morgens als de mensen aan de te verwachten stress dachten, en gedurende de dag als de mensen de vragen beantwoordden over hoeveel stress ze dachten te hebben. Het beoordelen van je eigen stresssituatie is natuurlijk heel subjectief, en een hormoonmeting zou daarom een welkome aanvulling zijn geweest.

Stressreacties voordat de stress begint: goed of slecht?

Veel mensen denken, dat stress iets slechts is, omdat je er ziek van kunt worden. Toch is dit niet helemaal waar. Op de eerste plaats is stress iets goeds. Het helpt je namelijk om je te kunnen concentreren op de stressor (datgene wat stress veroorzaakt), en zorgt ervoor, dat je genoeg energie in de vorm van suiker vrijmaakt uit de lever. Daardoor hoef je niet eerst te eten om voldoende energie te krijgen. Je kunt meteen de stressor aanpakken.

Daarom hoeft het helemaal niet slecht te zijn als de stressreacties al aangeschakeld worden als je ‘s morgens, als je wakker wordt, verwacht een stressvolle dag te krijgen. Je lichaam is er dan klaar voor om de problemen aan te pakken.

Het nadeel van stressreacties op verwachte stress is, dat het werkgeheugen minder goed functioneert gedurende de rest van de dag. Als stress als gevolg van te verwachten problemen op het werk regelmatig voorkomt, dan kan dit het werkgeheugen en werkprestaties gaan beïnvloeden op de langere termijn. Dit is volgens de Amerikaanse onderzoekers vooral een probleem voor oudere werkenden, omdat geheugen en leren met het klimmen der jaren sowieso al afneemt.

Stress op het werk

Stress op het werk betreft dus niet alleen de tijd die op het werk wordt doorgebracht. Het begint al als je ’s ochtends wakker wordt en denkt aan alle problemen die de werkdag zal brengen. Het is waarschijnlijk, dat het denken aan stressvolle situaties dezelfde effecten op stress heeft als stressoren (de factoren die stress veroorzaken) zelf.

Dit betekent, dat denken aan mogelijke stress op werk later op de dag dezelfde gezondheidsproblemen oplevert als degene die door de eigenlijke stressoren veroorzaakt worden. Op korte termijn (dat wil zeggen: dezelfde dag) kan dit het werkgeheugen verminderen, maar, dit is slechts een tijdelijk probleem.

Als je echter bijna iedere dag verwacht stress te krijgen, en met buikpijn naar je werk gaat, dan kunnen andere problemen optreden: hart- en vaatziekten, verminderde afweer, en mentale problemen. Precies dezelfde risico’s voor de gezondheid als chronische stress.

Een reden temeer om stress op het werk zoveel mogelijk te voorkomen.


Bron: Hyun en anderen (2019). Waking up on the wrong side of the bed: the effects of stress anticipation on working memory in daily life. The Journals of Gerontology, series B, volume 74, issue 1, pages 38-46.